Eski Eserler

Doğum ve ölüm tarihleri kesin olarak belli değildir.

Tebriz'de doÄŸdu ve orada Alâ Bîg Tebrîzî unvanı ile tanınan Mol­la Alâeddin Muhammed Tebrîziden ak­lâm-ı sitte, Muhammed Hüseyin Tebriziden de nesta'lik dersleri aldı.

1585'te Tebriz'in Osmanlı hâkimiyetine girmesi üzerine Kazvin'e yerleÅŸti ve yaklaşık altı yıl kadar Kazvin Camii'nde yazı dersleri verdi; kâtiplikle ve ayrıca kıta yazmak­la meÅŸgul oldu.

1590-1591 yıllarında Safevî kumandanlarından Ferhad Han Karamanlu'nun hizmetine girerek onun kâ­tipliÄŸini yaptı.

Ä°ki yıl süreyle onunla bir­likte Horasan ve Mâzenderan'daki se­ferlere katıldı.

Şöhreti yayılmaya baÅŸla­yınca 1593'te I. Åžah Abbas kendisini Ä°s­fahan'a davet etti.

Ali Rızâ, sarayda ÅŸa­hın özel hattatlığına ve daha sonra Sâdıkî Bîg AfÅŸar yerine saray kütüphane­sinin müdürlüğüne getirildi.

Bu tarih­ten sonra eserlerinde daha önce kullan­dığı Tebrîzî unvanını terkederek ÅŸaha intisabı dolayısıyla Abbasî unvanını kul­lanmaya baÅŸladı. Barış ve savaÅŸ zaman­larında daima ÅŸahın yanında bulundu ve lutuflarına mazhar oldu.

Hatta kay­naklar, ÅŸahın geceleri çok kere elinde altın bir ÅŸamdan tutarak hattatın yazı yazmasına yardımcı olduÄŸunu kayde­derler.

1002'de (1593-94) ÅŸah adına re­simlerle de süslenmiÅŸ olan Hirkatnâme adındaki murakka'ın yazılarını yazdı.

Åžahın ölümünden sonra Kazvin'e dön­düğü tahmin edilen sanatkârın ölüm ta­rihi kesin olarak belli deÄŸildir.

PeydâyiÅŸ-i Hatt u Hattâtân müellifinin hatta­tın 1052 (1642) yılında hayatta olduÄŸu­nu söylemesi doÄŸru deÄŸildir.

Bu yanlış­lık, hattatın Rızâ Abbasî ve Âgâ Rızâ Ab­basî adlı nakkaÅŸlarla karıştırılmasından ileri gelmektedir.

Kaynaklarda ölümüy­le ilgili deÄŸiÅŸik tarihler verilmekte ise de Mehdî Beyânı Ali Rızâ'nın 1038'de (1628-29) henüz hayatta olduÄŸunu ka­bul etmektedir.

Kaynakların hemen çoÄŸu Ali Rızâ'nın, çaÄŸdaşı ve Ä°ranlıların en meÅŸhur hatta­tı olan Mîr Ä°mâd'ın 1615'te I. Åžah Abbas tarafından öldürülmesinde rolü olduÄŸu­nu ileri sürerler.

Bu husus bugüne ka­dar aydınlığa kavuÅŸmamışsa da ÅŸahın Ä°mâd'a karşı teveccühünün azaldığı, bu­na raÄŸmen Ali Rızâ'ya karşı çok iyi davrandığı bir gerçektir.

Yalnız şahın İmâd'a teveccühünün azalması üzerine Ali Rızâ'yı nesta'lik öğrenmeye teşvik ettiği inancı da hakikate uymamaktadır.

Bu­nun gibi bazılarının onu Ä°sfahanlı olarak düşünmeleri de şöhretin zirvesine ora­da ulaÅŸmış olmasından ileri gelmekte­dir.

Bazı kaynaklar hattata Åžahnevâz la­kabını verip uzun ömründen dolayı da "ÅŸeyhülhattâtîn" diye nitelendirmiÅŸlerse de o esas itibariyle Abbasî unvanı ile şöh­ret bulmuÅŸtur.

Eserlerinde Ali Rızâ-yi Tebrîzî, Ali Rı­zâ, Ali Rızâ-yi Abbasî, Ali Rızâ el-Abbâsî imzalarını kullanan hattatın en tanınmış talebeleri oÄŸlu Bedîüzzaman Hemedani ile Mahmûd Kâtib ve Ni'metullah MeÅŸhedidir.

Ali Rızâ, aklâm-ı sittede Ä°ran'ın en kuv­vetli hattatı sayılır.

Celî-sülüs ve sülüsle yazılmış eserlerinde harflerin anatomi­si, fizyolojisi, ölçüleri ve satıra oturuÅŸla­rı tekâmül etmiÅŸ yazı kaidelerine tamamen uygundur.

Bunlarda Osmanlı-Türk hattatlarının tesirini sezmemek müm­kün deÄŸildir.

Harfler ve harflerin mey­dana getirdiÄŸi kelimeler topluluÄŸu, üze­rinde bulunduÄŸu yapı ile imtizaç halindedir.

Osmanlı-Türk celî-sülüsünü andı­ran yazıları bilhassa Hâce Rebî ve Mescid-i Lutfullah'ın kitabelerinde açıkça gö­rülmektedir.

Nesta'likte ise evvelki üs­tatlardan Mâlik-i Deylemî ile Mîr Ali Herevinin yolunda yürümüş ve bu yazıyı Mîr Ä°mâd'a yakın bir derecede yazmıştır.

Eserleri: