Dürrizade Abdullah Efendi (İncisel)
|
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hata Bildirimi| Yazara ait | Kitaplar | E-Kitaplar | Makaleler | Åžiirler | Hikayeler | Fetvalar |
| Yazar Hakkındaki | Tanıtım Kitapları | Tanıtım Makaleleri |
| Yazarın Kitapları | |||||
|
|||||
| Yazarın E-Kitapları | |||||
|
|||||
| Yazarın Makaleleri | |||||
|
|||||
| Yazarın Şiirleri | ||
| Yazarın Hikayeleri | ||
| Yazarın Fetvaları | |||||
|
|||||
| Yazar Hakkındaki Tanıtım Kitapları | |||||
|
|||||
| Yazar Hakkındaki Tanıtım Makaleleri | |||||
|
|||||
| Hayat Hikayesi |
Dürrizade Abdullah Beyefendi (İncisel) (Şeyhülislâm) 1869 (1285)'da İstanbul'da doğdu. Rumeli Kazaskeri Dürrizade Mehmet Efendi'nin oğludur. Soyu, 62. Şeyhülislâm Dürrizade Mehmet Efendi'ye dayanmaktadır (1). Küçük yaşta babasından ilk dini bilgileri ve Kur'an-ı Kerim okumasını öğrendi. Sonra 1882 yılında önce altı ay kadar Fatih Rüştiye-i Mülkiye Mektebi'ne, sonra da altı ay kadar Mirgune Rüştiye Mektebi'ne devam etti. Oradan da Sultan Selim Rüştiyesi'ne nakledildi ve buradan pekiyi derece ile mezun oldu. Bu arada özel hocalardan Arapça ve Farsça dersleri aldı. Daha sonra Fatih Medresesi'ne kaydoldu. Bu medresenin Dersiamlarından Eğinli Hacı İbrahim Hakkı Efendi'nin derslerine devam ederek ondan icazet aldı (2). 1856 yılında henüz 17 yaşında iken Bâb-ı Fetva Mektubî Kalemi'nde Mülâzim olarak çalışmaya başladı. Bu arada eğitim-öğretimle olan ilgisini devam ettirdi. 1890'da yapılan bir imtihanla İstanbul Müderrisliği ruusunu kazandı. İbtidâ-i hariç (3), hareket-i hariç (4), İbtidâ-i dâhil (5), Mûsile-i Sahn (6), İbtidâ-i altmışlı (7), Musile-i Süleymaniye (8), Hamse-i Süleymaniyye (9) gibi medrese derecelerini elde etti. Daha sonra da aynı şekilde kazâ derecelerini kısa aralıklarla katetti. 1896'da Bilad-ı Hamse (10), 1897'de Haremeyn (11), 1901'de İstanbul (12) payelerini kazandı (13). Babasının Rumeli Kazaskerliği sırasında gayri resmi olarak kazaskerlik kethüdalığında çalıştı. 1897'de babasının kazaskerlikten istifası üzerine O da Mektubî Kalemi'nden ayrıldı. Ankara Kadılığı'na gönderilmek istendi. Ancak Saray'dan gördüğü destekle İstanbul'da kalmayı başardı. 1901 yılında Meclis-i Tedkikat-ı Şer'iyye üyeliğine seçildi. Bu arada 1902'de Anadolu Kazaskerliği payesini aldı (14). Abdullah Efendi, II. Meşrutiyet'ten (1908) sonra, Meclis-i Tedkikât-ı Şer'iyye üyeliğinden ayrılıp bir süre mülkî görevlerde bulundu. Bundan dolayı "Bey" ünvanını da kullandı (15). Merkez Tensik Komisyonu tarafından önce Galata Kadılığı verildiyse de, sonradan aynı komisyonca 1909'da Anadolu Kazaskerliğine tayin edildi (16). Ancak muhtemelen İttihat ve Terakki Partisi'nin baskısıyla bu görevinden 4 Eylül 1912'de istifaen ayrıldı. Ayrıca O, İttihat ve Terakki Partisi'nin hükümete hâkim bulunduğu sırada, yani 4 Eylül 1912'den 1918 sonlarına kadar devlet hizmeti dışında bırakılmıştır (17). İttihat ve Terakki Partisi'nin iktidardan uzaklaşması üzerine, Abdullah Efendi tekrar devlet hizmetine döndü. Bu cümleden olarak, önce 1918'de Defter-i Hakânî Şer'i memurluğuna atandı. 8 Mart 1919'da Padişah emriyle Tetkik-i Mesâhif ve Müellefat-ı Şer'iyye Meclisi Başkanlığı'na getirildi (18). 1 Şubat 1920'de de Meşihat Makamı (Şeyhülislamlık) Müsteşarlığı'na atandı (19). Anadolu'daki milli harekâta daha anlayışla bakan Salih Hulusi Paşa'nın istifası üzerine 5 Nisan 1920'de kurulan 4. Damat Ferit Hükümeti'nin Şeyhülislâmı oldu (20). Daha önce de söz edildiği gibi Damat Ferit hükümetleri, Anadolu harekâtına karşı sert tavır almışlardır. Hükümet üyeleri zaman zaman Kuva-yı Milliye ve özellikle Mustafa Kemal ve diğer Milli Mücadele'nin önde gelen isimleri aleyhine sert açıklamalarda bulunuyorlardı. Milli harekat açısından son derece zararlı olan söz konusu davranışlara I. bölümde genişçe söz ettiğimiz beş fetvayı, 11 Nisan 1920'de imzalayarak Abdullah Beyefendi de katılmıştır. Abdullah Beyefendi, Sadrazam Damat Ferit Paşa'nın Sevr antlaşması koşullarını görüşmek üzere ikinci defa Paris'e gittiğinde (10 Haziran–14 Temmuz 1920) Sadarete vekâlet etti. Söz konusu antlaşmayı görüşmek üzere, Sultan Vahdettin'in emriyle 22 Temmuz 1920'de Saltanat Şurası toplandı. Bu şuraya Abdullah Beyefendi de hükümet üyesi olarak katıldı ve eski Şeyhülislâm Mustafa Sabri ile birlikte Sevr antlaşmasının kabulü yönünde görüş belirtti (21). 31 Temmuz 1920'de Damat Ferit hükümetinin istifasıyla Abdullah Beyefendi de 3 ay 25 gün süren Şeyhülislâmlık görevinden ayrıldı (22). Cumhuriyetin ilanından sonra, 1922 Eylül'ünde önce Rodos adasına, Oradan da İtalya'ya geçti. 23 Mart 1923'te Hac için Mekke'ye gitmiş ve 30 Nisan 1923'te Harem-i Şerif'te (Kâbe’de) vefat etmiştir (23). Evli olup yedi çocuk babasıydı. Ailesi "İNCİSEL" soyadını almıştır (24). |
| Dipnotlar | ||
| (1) Bkz., Abdülkadir Altunsu, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1972, s. 125-126; İlmiye Salnamesi, s. 515; Sicill-i Osmanî, C. II, s. 338. (2) Bkz. Hal Tercemesi Sureti, EK: V. (3) Medreselerdeki ilk mertebenin ünvanıdır. Buna Hariç Medresesi de denilirdi. Medrese öğrenimini bitirenler "Mülazım" olur. Bu mülazımlardan, yedi sene mülazemet müddetini bitirenler imtihana girerler, muvaffak olanlar "ruus"a nail olurlardı. Başarılı olanlar ruusla beraber "İbtida-i hariç" medreselerine müderris tayin olurlardı (Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II, İstanbul, 1993, s. 15). (4) Kanuni zamanında Süleymaniye Medresesi'nin binasından sonra onikiye çıkarılan tarik-ı tedris (okutma yolu) silsilesinin ikinci mertebesindeki müderrislerine verilen ünvandır (M.Z.Pakalın, a.g.e., C.I., s. 740). (5) Medreselerden orta tahsili verenler hakkında kullanılır bir tabirdir. Bu medreseye "İbtida-i dâhil" denildiği gibi "dâhil medresesi" olarak da bilinir. (M.Z. Pakalın, a.g.e., C.II, s. 14-15.) (6) Medreselerdeki yüksek öğrenimin adıdır. Musile-i Sahn, aynı zamanda İstanbul ruus derecelerinden bir rütbeye de denilir (M.Z. Pakalın, a.g.e., C.II, s. 535). (7) Kanuni zamanında Süleymaniye medresesinin binasından sonra onikiye çıkarılan tarik-ı tedris silsilesinin yedinci mertebesindeki müderrislerin ünvanıydı (M.Z. Pakalın, a.g.e., C.II, s. 14.). (8) İstanbul ruusu derecelerinde, bir rütbenin adıdır. "Hamse-i Süleymaniye"den sonra gelirdi. (M.Z. Pakalın, a.g.e., C.II, s. 535). (9) Süleymaniye Medresesi'ni meydana getiren medreselerden bir kısmına verilen ünvandır. Başlangıçta "Havamis" adını alan bu medreseler, müderrislerin sayısının artırılmasıyla, "Hamse-i Süleymaniye" olmuştur. (M.Z. Pakalın, a.g.e., C.I, s. 719). (10) Kadılık mesleğinin ilk derecesidir. (11) Müslümanlarca mukaddes sayılan Mekke ve Medine şehirleri için kullanılan bir tabirdir. Ayrıca ilmiye rütbelerinden birinin adıdır. Haremeyn payesinden sonra İstanbul payesi gelir. Bkz., M. Z. Pakalın, a.g.e., C.I, s. 746-747. (12) İlmiye rütbelerinden birinin adıdır. Askerlerden paşalara, mülkiyeden ûlâ evveli ile Rumeli Beylerbeyliği'ne muadildir. İstanbul payesini elde edenler, Anadolu Kazaskerliği'ne terfi edilirlerdi (M.Z. Pakalın, a.g.e., C.II, s. 94). (13) Bkz., EK: VI. (14) Mehmet İpşirli, "Dürrizâde Abdullah Beyfendi", DİA, C.X, s. 36. Ayrıca bkz. EK: VII. (15) Abdülkadir Altunsu, a.g.e. s. 264'de "Babası Vezir olduğu için Beyefendi diye anılmaktadır" demektedir. (16) M. İpşirli, a.g.m. gös. yer. (17) A. Altunsu, a.g.e. s. 260. (18) Bkz., EK: VIII. (19) A.Altunsu, a.g.e. s. 260; S. Albayrak, a.g.e., C.I, s. 11. (20) Damat Ferit ve Abdullah Beyefendi'nin Hatt-ı Hümâyûn için bkz., Ceride-i İlmiye, Sayı: 58, s. 1837-1838. (21) A. Altunsu, a.g.e. s. 264. (22) Abdullah Beyefendi'den beklediğini göremeyen Damat Ferit Paşa, 31 Temmuz 1920'de kurulan 5. Hükümetine onu almayıp, eski Şeyhülislâm Mustafa Sabri'yi tercih etmiştir. (23) M. İpşirli, a.g.m. gös. yer. (24) Beyoğlu Nüfus Müdürlüğü'nden alınan bilgi. |
| Hocaları |
| Öğrencileri |
| H. Bilgi Kaynakları | ||
| Yazara Ait Ses Dosyaları | |||||
|
|||||
| Yazara Ait Videolar | |||||
|
|||||
| Yazara Ait Görsel Eserler | |||||
|
|||||
Kayıt Ekleyen / Eklenme Tarihi
Furkan Åžeker / 14.08.2008
Eski Eserler Kütüphanesine Hoşgeldiniz!
- HoÅŸgeldiniz!
- |
- GiriÅŸ | Ãœye Ol
- Site Rehberi
- İletişim & Paylaşım
- Duyurular
- Dosya Merkezi
- S.S.S
- Eser Talepleri
- Eser ve Bilgi Paylaşımı