Eski Eserler

Kazım Kadri Hüseyin
Dinî eserlerinde Şeyh Muhsin-i Fâni imzasını kullandı.
Babası Trabzon valisi Kadri Bey'dir.
İlköğrenimini Soğukçeşme Askeri Rüştiyesinde, ortaöğrenimini Mülkiye Mektebi İdadisinde (Lisesinde) tamamladı.
Ä°zmir Ä°ngiliz Ticaret Mektebi mezunu.
Kendisini yetiştirerek İngilizce, Fransızca, Latince, Eski Yunanca, Arapca ve Farsça öğrendi.
Almanya'da tarım öğrenimi gördü.
Aydın Vilâyeti Muhasebe Kaleminde,  Ä°stanbul  Maliye Nezareti   özel   kaleminde,   Hariciye Nezaretinde     çeÅŸitli     memurluklarda   bulundu.
Tiflis  konsolosluÄŸuna atandıysa da (1893) gitmedi.
Tekrar Maliye Kalemine döndü.1902'de bu görevden ayrıldı.
Darüşşafakada astronomi öğretmenliği yaptı.
Bir sene Manisa'daki   çiftliklerine   gidip   tarımla uÄŸraÅŸtı.
Tevfik Fikret ve Hüseyin Cahit'le Yeni Zelandaya gitmeye heveslendi.
1908'de   arkadaÅŸlarıyla Tanin  gazetesini   çıkardı. 
Samsun, Selanik,   Halep   mutasarrıflıklarında bulundu.
1912'de Meclis-i Mebusana Saruhan (Manisa) milletvekili olarak seçildi,
lttihad Terakki yönetimince tekrar Selanik Valiliğine gönderildi.
Balkan Savaşıyla Rumeli'nin kaybedilmesi üzerine ittihatçılara kızarak Beyrut'a yerleÅŸti   (1914)   ve   Büyük Türk Lügati'ni hazırlamaya baÅŸladı.
Mütareke  yıllarında   Meclisi  Mebusana Aydın milletvekili seçildi.
Mecliste   ikinci   baÅŸkanlık,  Tevfik   PaÅŸa kabinesinde Ticaret, Ziraat ve Evkaf nazırlıklarında bulundu (1921).
Millî Mücadele yıllarında Ankara hükümeti ile uyuşmazlığı çözmek için Müşir Ahmed İzzet Paşa başkanlığında oluşturulan kurulda yer aldı.
Bir süre daha nazırlık görevini sürdürdükten sonra siyasetten çekilip son yıllarını Beylerbeyi'ndeki    yalısında    geçirdi. Hava deÄŸiÅŸimi için gittiÄŸi Tarsus'ta öldü.
Beylerbeyi / Küplüce Mezarlığına gömülüdür.
Dil, din, felsefe, ekonomi ve politika konularında yazıları Tanin, İkdam, İçtihad ve Servet-i Fünûn gibi gazete ve dergilerde yayımlandı,özel kütüphanesini, ölümünden iki yıl önce Üsküdar'daki Selim Ağa Kütüphanesine bağışladı.

ESERLERÄ°:

• Hak ve Hakikat (1909),
• Ä°stikbale DoÄŸru (Åžeyh Muhsin-i Fâni imzasıyla, 1913),
• Ä°slâımın Avrupa'ya Son Sözü (1913, yeni bas. 1999),
• Yirminci Asırda Ä°slâmiyet (1913),
• Arnavutlar Ne Yaptı? (1914),
• Çar Nikola'ya Açık Mektup (1915),
• 10 Temmuz Ä°nkılabı ve Netâyici (1920),
• Felaha DoÄŸru (1921),
• Mahdum Kulu Divanı ve Yedi Asırlık Türkçe Bir Manzume (1924),
• Nûru'l-Beyan (Kur'an-ı Kerim meali, Antepli Mustafa Efendi ile, 1924),
• Tarih Hatıraları (1930),
• Gazı Mustafa Kemal, Bir Milletin Ba'sü Badelmevti (1932),
• Büyük Türk Lügati (Arap harfleriyle I: 1927, c. II: 1928, yeni harflerle c. III: 1943, c. IV, 1945 TDK bas.),
• Ä°nsan Hakları Beyannamesi'nin Ä°slâm Hukukuna Göre Ä°zahı (1949),
• Ziya Gökâlp'ın Tenkidi (yay. haz. Ä°smail Kara, 1989),
• MeÅŸrutiyetten Cumhuriyete Hatıralarım (yay. haz. Ä°smail Kara, 1991).

HÜSEYİN KÂZİM KADRİ
Ä°MPARATORLUÄžUN TASFÄ°YESÄ°
İlk zamanlarda meşrutiyete karşı gösterilen temayülün sebeplerinin incelenmesi gerekir. Her fenalıktan yalnız padişahı mesul görmek gibi bir görüş ve algılama yanlışına düşen halk, onun zevâliyle zulümlerden kurtulacaklarına inanıyorlardı. Engel kalkınca engellenmiş olanın geri dönmesi zaruri ve tabiî idi.
Fakat dünyanın başka memleketlerinde ve bizim hatır ve hayalimize bile gelmeyen sebeplerin ve tesiri altında icadedilen hürriyet, eşitlik ve adalet tabirlerinin ne demek oldukları, bize açıktan açığa bildirilmiş olsaydı, daha o günü böyle bir meşrutiyete taraftar olacak bu koca memlekette belki bir insan bile bulunmayacaktı!
Nitekim, aradan pek çok zaman geçmeden bu acı hakikat bütün açıklığıyla kendini gösterdi ve istibdada ve Abdülhamid'e doğru büyük bir temayül ve cereyan hasıl oldu.
31 Mart faci'ası hastanın verilen ilacı kusmasından başka bir yolda yorumlanabilir mi? Meşrutiyetin ilanından bu güne kadar hükümetini başkentte sürekli bir sıkıyönetim altında, bir denge aramasının sebepleri ne olabilir? Bu irticâ'ı kör Ali'lerde, Volkan'larda, Serbes-tîlerde... değil belki meşrutiyeti alkışlayan milletin anlayışında, ruhunda aramak doğru olur. Rûm'un Mollayı muhteremi:
Bir yerde zehir olan başka bir yerde deva olur Bir yerde küfr olan başka bir yerde caiz olur demişti.
Başka bir memlekette insanları huzur ve saadete götüren bir yönetim tarzı, diğer bir yerde felaket ve perişanlık sebebi olmuş idi... Şahsiyetin tabii eğilimlerin tesiri görülmeyen bir tabiat olayı yoktur.
Meşrutiyet daha ilk günlerde, dinsizlikle, ahlâka ve millî geleneklere karşı aldı-nşsızlıkla yorumlanmıştı. Sahte şeriatçılar, müstebidler ve mürteciler bundan İstedikleri gibi istifade ettiler ve meydanı umduklarından daha geniş ve boş buldular, iş başında olan bazı adamların aldınşsızlıklar göstermeleri, halkın ahlâkî yeteneğinin gözönüne alınmaması bu fena zanları kuvvetlendirdi ve herkesi ümitsizliğe düşürdü.
Arnavutlar üzerinde manevi bir tesir vücûda getirmek maksadiyle yolculuÄŸun sıkıntılarını göze alan zât-ı hazret-i padiÅŸahı Selanik'teki Ayasofya camiinde cuma namazım kıldıkları sırada, Müslümanların halifesinin vekili ve sadrazamı olan Hakkı PaÅŸa  elleri arkasında camiin harîminde gezinip duruyor ve ıslık çalarak sabırsızlık ve bezginlik gösteriyordu! Zehî insaf ve takdir!.. Åžeyhülislâmlık makamı masonluk ile ayıplanıyor ve suçlanıyor ve üzücü bir kayıtsızlık ve ilgisizlik ile bu gibi suçlamalara yol açılıyordu... Halkın meÅŸrutiyetten,inkılâbdan ve yönetim deÄŸiÅŸikliÄŸinden beklediÄŸi adalet idi.
O derecede ki, eğer Abdülhamid yalnız bu ihtiyacı temin etmek lüzumunu düşünebilmiş olsa idi, bu milletin kurtarıcısı addolunur ve belki te'lîh edilirdi (ilahlaştınlırdı). Hürriyet ve eşitlik tabirlerinin nasıl gülünç veya ağlanacak fikirlere ve tasavvurlara meydan açtığını bizimle beraber herkes hayret ve ibretle gördü. Bu tabirler ve bunların tefsir ve izahı maksadıyla söylenen sözler bütün bu tumturaklı, manasız sözler içi boş bir davula benzerler İmparatorluğun tasfiyesi tasvirinden öteye geçmezdi.
10 Temmuz inkılâbı onun hakiki manasına göre bir yönetim inkılâbı olacaktı. Bunun böyle olmadığını daha aşağıda düşünürüz.
Bununla memlekete faydalı ve hayat verici bir değişime, bir yeniliğe vücut veren bir fikrî ve vicdanî inkılab arasındaki münasebetleri de aramaya lüzum görmüyoruz: Çünkü bizim itikadımızca böyle bir münasebet esasen yoktur ve her hangi bir fikri ve inkılâb sözü bile bu halkı alt üst etmeye, ortalığı fesat ve ihtilale verip kabalığı ve taassubu uyandırmaya kâfidir...
Bu acı bahse burada nihayet vermek isterim. Bunun için "Birden bin binden bir" özlerini bir ibret olarak bahsin basma koymuştum.
Her ne tarafa gittiysem korkum arttı Bu sonsuz yoldan ve çölden el-aman
10 Temmuz inkılâbı, Max Nordau'nun tabirince, hamalın dinlenmek kasdıyla yükü bir omuzundan öteki omuzuna geçirmesi kabilinden oldu ve milleti ezen takat bırakmayan yük yine onun tahammül edecek olan omuzunda kaldı.
Kendi haklarından şüphelere düşen bir milletin, esşiîet halinde yaşaması kadar tabii bir hadise olamaz. Nitekim böyle bir tahakküm eden zalimin kendi kuvvetinden şüphelenmemesi onun sonunu hazırladı!...
İfratın tefrîtde nihayet bulması tabiatın değişmek şanından, olmayan bir kanunudur. Her hangi bir hız buna ters bir kuvvetin tesiriyle bir denge bulur ve her nerede olsa etki tepkiye eşit olur.
Zorlayıcı kuvvetin bittiği noktada gerileyiş, engel olunamayan bir hadisedir; ve bir merminin hareketinde görüldüğü gibi, bu sükût daha ilk hareket noktasından başlar. Türkiye inkılâbı da bu tarzda ve alelade balistik kanunlarıyla izah edilebilir bir hadise idi.
Havanın aşağılı yukarılı tabakalarında sıcaklık derecesinin değişmesinden ileri gelen ağırlık, yoğunluk farklılaşması nasıl bir fırtınayı yapar ve bundan ne yolda yeni bir denge meydana gelirse, bu inkılâb da bu şekilde oldu.
Bundan evvelki devrede allâme Zemahşerî'nin" gördüğünün şerrinden Allah'a sığın, çünkü dünya her gün geriye doğru gitmektedir" hükmü büyük bir hakikat ifade ediyordu. İnkılâb ve yenilik ile bu kanaat ortadan kalktı.
(Balkanlardan Hicaz'a Ä°mparatorluÄŸun Tasfiyesi, 1992)