Eski Eserler

Ordu

Yusuf Has Hacib’in “Kutadgu Bilig” adlı ünlü eserinde Ordu isminin manası, şehir, saray, başşehir, sahil şehri olarak geçer. Bu duruma göre, Hacı Emir Beyi İbrahim’in oğlu Bayram Bey tarafından kurulan Eskipazar’ın o günkü adı şöyledir: “Bölük-i Niyabet-i Ordu bi, ism-i Alevi” dir.

Hemen belirtmek gerekir ki, buradaki alevi, bu günkü manasında kullanılmıyor, bir cemaat, bir sülale anlamında kullanılıyordu.

Keza, Kaşgarlı Mahmud’un yazdığı çok tanınmış olan “Divan-ı Lügat’it-Türk” adlı büyük eserde, Ordu, bir yere yerleşmek, Hakan’ın yurdu, ordulanmak gibi anlamlara gelmekteydi.

15. asır başında Eskipazar’da bu adla kurulan Ordu kazası, günümüzde de aynı adını korumaktadır.

Ordu İli’nde yerleşmeye ve medeniyet eserlerinin verilmesine M.Ö. 15 bin yıllarında başlanmıştır. Yine en eski yerleşme sahalarından biri de Mesudiye ilçesidir. Bu ilçe de Prehistorya ve daha sonraki eski tunç devrine ait bir çok buluntular ele geçmiştir. Bölgede dolayısıyla Hitit ve Frigler’inde hakimiyeti görülmektedir.

Ordu şehrinde ilk yerleşme M.Ö. VIII. yüzyılında Niletli Kolonistlerce başlatılmıştır. Niletli Kolonistlerce Kotyora (Cotyora) ismi ile kurulan ilk şehrin yeri bugün bilinmemektedir. Ordu toprakları Nedler ve Perslerin yaşantısına da sahne olmuştur. M.Ö.400 yıllarında 10 binlerin Ric’atı sırasında Ordu’nun antik şehre gelişi ve meşhur Ksenefon’un nutuklarına sahne oluşu önemli bir olaydır.Helenistik, Roma, Bizanslıların hüküm sürdüğü Cotyora zamanla önemini ve canlılığını yitirmeye başlamıştır. Selçuklu Türkleri (Danişmentliler, Hacı Emiroğulları gibi) Osmanlıların hakimiyeti altına geçen Ordu İli Cotyora’dan sonra 14. yüzyıl ortalarına doğru şehrin 4 km güneyinde bugünkü Eskipazar’da Bayramlı adıyla kuruldu. Bayramlı kasabası 18. yüzyıl başlarında eski canlılığını kaybedince batıda bucak adıyla yeni bir ilçe merkezi doğdu. Bucak adı 1869-1870’de (ORDU) adına çevrildi. Bu yeni ilçe merkezine Bolaman, Perşembe, Ulubey, Hansamana (Gölköy) ve Aybastı bucakları bağlı idi.

Ordu ilçesi 1920 yılına kadar Trabzon Vilayetine bağlı bir kaza merkezi iken 17 Nisan 1920 tarih ve 69 sayılı “Ordu Müstakil Livası Teşkiline Dair Kanunla” merkezi Ordu olmak üzere Canik Sancağına bağlı olan Fatsa kazası da Ordu’ya bağlanmış ve müstakil Ordu Livası teşkil edilmiştir.1923 yılında Sancak adı Vilayet olarak değiştirilerek bugünkü mülki taksimata Ordu Vilayeti olarak yerini almış bulunmaktadır. Bugün bilindiği gibi 18 ilçesi 5 bucağı 65 belediyesi 505 köyü ve 327 mahallesi bulunmaktadır. Doğu Karadeniz bölgesinin eşsiz doğa güzelliklerini sinesinde toplayan Ordu İlinin İlçeleri; Akkuş, Aybastı, Çamaş, Çatalpınar, Çaybaşı, Fatsa, Gölköy, Gülyalı, Gürgentepe, İkizce, Kabadüz, Kabataş, Korgan, Kumru, Mesudiye, Perşembe, Ulubey ve Ünye’dir.

Ordu, kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Giresun, batısında Samsun, güneyinde Sivas ve Tokat illeri ile çevrilidir.

Ordu ilinde en önemli kaplıca Fatsa`nın Sarmaşık Köyü`ndeki "Sarmaşık Kaplıcası`dır. 48 derece sıcaktaki suyun bileşiminde çelik ve kükürt bulunmaktadır. Bu suyun kadın hastalıkları , romatizma, böbrek taşı rahatsızlığı ile fizik tedavi konusunda yararlı olduğu bilinmektedir. Sarmaşık Kaplıcasının çevresindeki kalıntılardan anlaşıldığına göre , M.Ö. 1. y.y.`dan beri kullanılmaktadır.

Ordu ilindeki en önemli içme de Fatsa’nın Sazcılar Köyü’nde "Sazcılar Kaynak Suyu’dur.

Kurul Kayası Yerleşmesi: İlin merkezine 20 km mesafedeki Bayadı köyü sınırları içinde sivri bir kaya üzerinde antik bir yerleşme alanıdır. Yer altı galerileri bulunmaktadır. Bu alanda (5*6 m2) ebadında 8 metre derinlikte ana kayanın oyulması ile yapılmış bir sarnıçve su yolu olduğu tahmin edilen basamaklarla aşağıya inen bir dehliz bulunmaktadır. Bunların yanı sıra bna kalıntıları ve değişik dönemlere ait seramik parçaları yüzeyde görülmektedir.1991 yılında Ordu Müze Müdürlüğü'nce çevre temizliği ve tanzimi çalışması yapılmış alantemizletilerek tel örgü içine alınmıştır.

Eski Pazar: İl merkezine 4 km. mesafede, Ordu-Sivas karayolunun 150/200 m. Doğusunda dikdörtgen planlı küçük bir camiidir. Caminin ilk yapılışı Beylikler dönemine aittir. Daha sonraları 1197 ( M.1782) yılında Şebinkarahisar mutasarrıfı Battal Hüseyin Paşa tarafından onarılmış ve onarım kitabesi giriş kapısı üzerine konulmuştur. Şimdiki camii eski caminin zelzeleden harap olması nedeniyle XX. y.y. da yeniden yapılmıştır.

Paşaoğlu Konağı: Konağın taşları Ünye’den, Keresteleri Romanya’dan, Çinileri Avrupa’dan getirilmiş, 1893 yılında yaptırılmış olan bu konak İlimiz Selimiye mahallesinde bulunmaktadır.18 Kasım 1987 yılında 'Paşaoğlu Konağı ve Etnoğrafya Müzesi ' olarak hizmete açılmıştır. Ordu il Merkezi - Selimiye Mahallesi'nde Taşocak Caddesi ile Erkoçak Sokağı'nın kesiştiği köşede yükselen Paşaoğlu Konağı, 1896 yılında Paşaoğlu Hüseyin Efendi tarafından yaptırılmıştır. Bahçesiyle birlikte 625metrekare'lik bir alan üzerine inşa edilen konağın taşları Ünye'den, ahşap malzemesi Romanya'dan getirilmiş ve yapımı İstanbullu bir usta tarafından gerçekleştirilmiştir.

Torna Suyu: Ordu - Giresun kara yolu üzerinde doğal plajı ile ünlüdür. Şehir merkezine 9 km. mesafede ve halk arasında büyük rağbet gören yerlerden biridir.

Kotyora (Dağ Eteği)(1): Kotyora ",Grekçe "Dağ Eteği" anlamına gelir.Tarihi Kotyora, bugün 'Ayar Tamı' denilen yerde kurulmuştu. Burası, Bozepe'nin bir uzantısı olan, dik yamaç görüntüsü veren 'Okçulu Kıranı'nın' önündeki yer olup, güney kenarı 'Acısu deresinden' itibaren 'Balıktaşı' kayalıklarından denize inmekte; doğusunda deniz ve bugünkü 'Şehir mezarlığının' kapladığı saha bulunmaktadır. Kasaba, Kotyora adını, kurulmuş olduğu bu yere göre almıştır.

Yason Kilisesi: Perşembe Çaka mevkii Yason Burnu'nda, sit alanı içerisinde yer almaktadır. Üç apsisli küçük kubbeli olup, cephesinde açık ve koyu taşlar kullanılmıştır. Kilise içte iki sıra sütunla, üç nefe ayrılmıştır. Güneyde ve batıda olmak üzere iki girişi vardır. Batıdan asıl giriş üzerinde açık pembe renkli bir taş üzerinde alçak kabartma şeklinde karşılıklı, iki hayvan figürü tasvir edilmiştir. Kapı ve pencere pervazları açık bej renkli taşlardan, ana duvarlar koyu gri taşlardan örülmüş, böylece cephelerde taşların farklı renklerinden oluşan güzel bir tezat ortaya çıkmıştır. 1991 yılı sonunda kilisenin kubbesi ve tavanının bir kısmı çökmüş, 6 adet taş sütundan ikiside yıkılmıştır. Kilisenin sahil yoluna yakın olması ve ender bulunan doğal yarımadada bulunması yerli ve yabancı ziyaretçilerin dikkatini çekmektedir.

Gölköy Kalesi: Gölköy ilçesi, Kale mahallesinde yer alır. Kale tek kapılı, geniş bir alana sahiptir. Duvarları küçük moloz taşlarla Horasan harcı ile yapılmıştır. Kale çevreye hakim kayalıklar üzerinde gözetleme ve savunmaya elverişli bir durumdadır. Giriş kapısına önü dar kayalık bir yerden ulaşılmaktadır. Girişin solunda silindir şekilli bir burç ve gözetleme kulesi vardır. Bu kısımdaki duvarlar yer yer tahrip olmuştur.

Boztepe: Ordu şehrinin yamaçlarında kurulduğu Boztepe, 560 metre yüksekliğindedir. Ordu şehrinin bütün güzellikleri kuşbaşı olarak Boztepe'den görülür. Bilhassa güneş batarken ve geceleri çok güzel bir manzarası vardır. Şehre 6 km'lik asfalt bir yolla bağlı olup, burada gazino, motel ve çam ormanları vardır. Boztepe bugünkü konumuyla bir piknik yeri durumundadır.

(1): Kotyora’nın Grekçe’de Dağ Eteği anlamına geldiğini söyleyen bazı tarihçilerin aksine Prof. Dr. Necati DEMİR, Kotyora kelimesinin aslının Kut Yöresi olduğunu, burada Kut Türklerinin yaşadığını, bu ismin sonradan dönüştürüldüğünü iddia eder.