Eski Eserler

Ârif Hikmet Kütüphanesi

Åžeyhülislâm Ârif Hikmet Bey tarafından Medine’de kurulan kütüphane.

Medîne-i Münevvere’de Mescid-i Nebevî’nin kıble tarafında Bâb-ı Cibrîl’e 25 m. mesafede bulunmaktadır.

Ârif Hikmet Bey emeklilik yıllarını burada geçirmek arzusuyla bu kütüphaneyi Medine’ye gelerek bizzat yaptırmış ve Ä°stanbul’da bulunan kitaplarından bir kısmını buraya nakletmiÅŸtir. Ancak siyasî karışıklıklar sebebiyle arzusunu yerine getirememiÅŸ ve Ä°stanbul’da vefat etmiÅŸtir. Binanın kubbedeki kitâbesinde kütüphanenin 1270 (1853-54) yılında yapılmaya baÅŸlandığı, kapısında bulunan diÄŸer bir kitâbede ise 1272’de (1855-56) tamamlandığı belirtilmiÅŸtir. Anadolu ve Rumeli’deki bazı arazi gelirlerinin kütüphaneye vakfedildiÄŸini bildiren vakfiyesine göre kütüphanede bir müdür, dört hâfız-ı kütüb, mücellit, kapıcı, saka ve temizlikçi olmak üzere dokuz vazifeli görev yapıyordu. KuruluÅŸundan baÅŸlayarak yakın zamana kadar kütüphaneye vakfedenin ÅŸartı olarak daima Türk müdürler tayin edilegelmiÅŸse de Ali Ulvi Kurucu’dan sonra durum deÄŸiÅŸmiÅŸtir. I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı kuvvetleri Medine’den çekilirken kütüphanedeki kitaplar sandıklar içinde Åžam’daki Selimiye Camii’nin yanındaki medreseye nakledilip burada muhafaza edilmiÅŸ, ancak sonradan vakfiyeye uyularak tekrar Medine’deki kütüphaneye taşınmıştır. Ülkenin idaresi Osmanlılar’dan Suûdîler’e geçince kütüphanenin idaresi de mütevelli heyetinden alınarak 1957 yılında Hac ve Evkaf Bakanlığı’na baÄŸlanmıştır. Kütüphanenin son mütevelli heyetinde Ömer Nasuhi Bilmen’in bulunduÄŸu bilinmektedir.

Kütüphanede bulunan yazma ve matbu eserler kuruluÅŸ sırasında toplam olarak 5404 kitaptan meydana geliyordu. Vakfiye gereÄŸince yapılan devir teslim ve sayımlardan anlaşıldığına göre kütüphanede, Medine’den çekilmek mecburiyetinde kalındığı sırada, kaybolacağı endiÅŸesiyle Åžeyhülharem Zîver Bey tarafından Ä°stanbul’a gönderilen altmış altı eser ile kaybolan on altı eserden baÅŸka eksik bulunmamaktadır. Daha sonra kütüphaneye hediye olarak gönderilen kitaplarla bu eserlerin sayısı artmıştır. Yazmaların Ârif Hikmet Bey tarafından dikkatle seçildiÄŸi ve genellikle müellif nüshası veya meÅŸhur hattatlar tarafından yazılmış kıymetli nüshalar olduÄŸu görülmektedir. Ä°htiva ettiÄŸi yazmalar bakımından ülkenin en kıymetli kütüphanesi olan müesseseyi Ä°slâm âleminin önde gelen araÅŸtırmacılarından Ömer Rızâ Kehhâle, Emîr Åžekib Arslan, Abdullah Muhlis, Muhammed Kürd Ali ve Mahmûd Åžükrî el-Âlûsî gibi âlimler ziyaret ederek yazmalarından faydalanmış ve ilmî deÄŸerleri olan nüshaları tanıtmışlardır. Kütüphanede bulunan yazmalar Arapça, Farsça ve Türkçe olup müstakil eserler veya çeÅŸitli risâlelerden meydana gelen mecmualar ÅŸeklindedir. Tefsir, hadis, fıkıh ve siyer gibi dinî eserler yanında tarih, coÄŸrafya ve edebiyata dair eserler de bulunmaktadır.