Dekaikul Hakaik
Farsça kadar Arapça'ya da vâkıf olduğu anlaşılan Ahmed-i Rûmî'nin Farsça eserlerinin başında Dekâ'iku'l-hakâ 'ik adlı kitabı gelmektedir. Bu ad mevcut el yazmalarının çoğunda burada kaydedildiği gibi ise de bazılarında Hakâ'iku'd-dekâ'ik ve Hakâ'ik ve Deka'ik biçiminde geçmektedir.
Ancak kitabın tertip ve muhtevasına bakıldığında bu son ad daha doğru gibi görünmektedir.
Seksen fasıldan ibaret olan eserde her faslın başında yer alan âyet ve hadislerin "hakâik", bunları açıklamak üzere anlatılan fıkralarla Mesnevi ve Dîvân-ı Kebir'den alınmış parçaların da "dekâik" diye adlandırıldığı ve eserin adının buradan geldiği kabul edilebilir.
Müellif eserin önsözünde, Allah'a hamd ve Peygamber'e salât ve selâmdan sonra Mevlânâ'nın soyunu baba tarafından Hz. Ebû Bekir'e, anne tarafından da ünlü sûfî İbrahim Edhem'e bağlar.
Etrafın-dakilerin kendileri için âhirette kurtulma vesilesi olur ümidiyle bir kitap yazmasını istediklerini anlatır.
Eserde her fasıl bir âyet veya hadisle başlar. Mesnevi ve Dîvân-ı Kebîrden parçalar nakledildikten sonra konu ile ilgili dinî ve ahlâkî nitelikte fıkralar anlatılır.
Bazı yazarlarca (meselâ Fürûzanfer) Meşnevinin şerhi olarak tanıtılan bu eserin böyle bir niteliği yoktur.
Kitabın Türkiye ve dünya kütüphanelerinde çok sayıda yazmaları vardır.
Türkiye'deki başlıca yazmaları şunlardır:
Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî, Farsça Eserler, nr. 978:
Sü-leymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, nr. 2248 (istinsahı 924);
Şehid Ali Paşa. nr. 1349: İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, FY, nr. 942;
Mevlânâ Müzesi, nr. 2102, 2103
(dünya kütüphanelerindeki diğer yazmaları için bk. Alphons C. M. Hamer, Studia Iranica, III, 248-249).
