Eski Eserler

Soru: Kişi 90 km yi geçtikten sonra babasının evine gidince seferi sayılır mı?

el Cevab: Seferi olur. Oturduğun mukim olduğun yerden yolculuk şartları oluşan bir yolculuğa çıkınca seferilik oturduğun yerin mahallenin sınırından başlar.
Gideceğin yer asli vatan diye nitelediğin bir yerse oraya kadar seferi olursun orada mukim hükmüne geri dönersin.
Oradan ayrılınca yine seferi olursun mukim olduğun yerin mahalle sınırlarına kadar bu devam eder.

Soru: Vatini asli vatani asliyle bozulur. Mecmeul enhur... İki vatani asli olmaz

el Cevab: İki vatani asli olmaz. Genel bir fetvadır. Vatan üçtür. Asli vatan, ikamet yeri olan vatan, geçici olarak bulunulan vatan.[1]  Mecmaul enhurda ki asli vatan misli oluşunca vatanlık sıfatını kaybeder, şeklindeki fetva genel fetvadır. Bu fetvaya göre; bir insan bir yerde doğup daha sonra başka bir yere kesinkes yerleştiyse yerleştiği yer asli vatanı olur. Efendimizin Medine’den Mekke ye gittiğinde seferi olarak kılması bu çerçevededir.
Ama bir insanın doğduğu yerde aile fertleri yaşamaya devam ederse ve başka bir belde de yine ev ve ehil edinirse (mesela bir eş ve ailesi baba ocağında diğer eş ve çocukları diğer bir şehirde yaşarlarsa da aynı durum ve hüküm oluşur) bu şahsın iki vatanı olur. Birinden birine intikal ederken sefer şartları oluşursa seferi, vatanlardan birine ulaşınca orada mukim olur.
Mecmaul enhur sahibi buna daha sonra işaret etmiştir. Bu da detay bir bilgidir.
Konuyu ibn Nuceym el Bahr er Raikte detaylıca ele almıştır. [2]

Soru: Baba evi vatanı aslı olmaz mı neticede ona bir miras kalacak bu şahıs kendi mülküne geliyor böyle durumda nasıl seferi olur?

el Cevab:
- Baba evinden ayrılmışsa örneğin bir kadın, yolculuk esnasında da baba evine varınca da seferi olur.
- Erkek baba evinden ayrılmışsa yolculuk esnasında seferidir. Baba evine varınca dilerse seferi gibi kılar, mukim kılması da caizdir.
- Başka bir şehire yerleşmiş şahıs iki şehir arası yolculuk mesafesini aşıyorsa baba evine kadar seferidir.

Not: Baba evi evladın mülkü değildir. Ama çocuğun malı babasının mülkü hükmündedir. ''sen ve malın babanındır '' أنت ومالُك لأبيك [3]
Ve tabarani hadisi çerçevesinde [4]

عن عائشة رضي الله عنها قالت: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: إن أولادكم هبة الله لكم، يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثاً وَيَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ الذُّكُورَ، فهم وأموالهم لكم إذا احتجتم إليها

[1] el Mavsili, el İhtiyar, I.81
[2] İbn Nuceym, el Bahrur Raik II.148
[3] et Tabarani el Mucem el Avsat, VII. 293 h no: 6566
[4] eş Şura 49 Ayeti; el Beyhaki, es Sunen el Kübra h no: 14473